CERKWIE NA TERENIE GMINY MUSZYNA 

CERKIEW pw. ŚW. JAKUBA MŁODEGO APOSTOŁA w Powroźniku - to najstarsza cerkiew w południowej Polsce, która w 2013 r. została  wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Ppowstała w 1600 r. Parafię greckokatolicką uposażył w roku 1637 biskup J. Zadzik. Na skutek zagrożenia powodziowego, została przeniesiona w roku 1814 na obecne miejsce i częściowo przebudowana. W tym okresie powstało nowe prezbiterium, stare natomiast zamieniono na zakrystię. W 1878 r. dobudowano główną wieżę o konstrukcji słupowej. Cerkiew została odnowiona w 1965 roku.
Jest to budynek drewniany o konstrukcji zrębowej, trójdzielny, jednonawowy. Nad nawą kopuła namiotowa łamana trzykrotnie, w prezbiterium strop z fasetą, w zakrystii sklepienie kolebkowe. Elewacja zewnętrzna i dach pokryty gontem. Całość wieńczą trzy baniaste wieżyczki z pozornymi latarniami. Wystrój cerkwi jest niezwykle bogaty. Zachowały się tutaj najbardziej cenne zabytki sztuki sakralnej w regionie byłego "klucza muszyńskiego".

Warto obejrzeć polichromię figuralną z 1637 roku, a także barokowy ołtarz główny z ikoną "Matki Bożej z Dzieciątkiem" z XVII wieku, oraz ikonostas będący tłem do ołtarza. Unikatową wartość mają również pozostałe ikony umieszczone na bocznych ołtarzach, rokokowa ambona z 1700 roku, oraz dzwon z 1615 roku. Cerkiew od 1951 roku jest rzymskokatolickim kościołem. Parafię erygował w roku 1951 ks. biskup J. Stępa. W 1965 roku cerkiew poddana została renowacji.

Zwiedzanie: od maja do końca września w godzinach od 9.00 do 17.00 z wyjątkiem poniedziałków, w niedziele w godzinach od 12.00 do 17.00. Poza sezonem cekierw otwierana jest okresowo.

CERKIEW pw. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA w Dubnem - została zbudowana w 1863 roku, na miejscu spalonej świątyni z 1673 roku. Jest to budynek drewniany, konstrukcji zrębowej, jednonawowy, trójdzielny. Na pierwszym planie widoczna wieża słupowo-ramowa o ścianach pochyłych z pozorną izbicą usytuowaną w przedłużeniu babińca. Dach jest podbity gontem, kryty blachą. Nad nawą namiotowy, nad prezbiterium kalenicowy wielopołaciowy, w dolnych partiach łamany uskokowo, nad babińcem dwuspadowy. Całość wieńczą trzy baniaste wieżyczki z pozornymi latarniami.

Wewnątrz zachowało się wyposażenie cerkiewne z XIX wieku. Na uwagę zasługuje rokokowo-klasycystyczny ikonostas z sześcioma ikonami z 1895 roku, autorstwa Antoniego Bogdańskiego, przedstawiającymi figuralne postacie świętych: św. Mikołaja, św. Michała, Matki Boskiej z dzieciątkiem, Chrystusa Nauczającego, św. Szczepana i Wawrzyńca. Tego samego malarza jest również ikona umieszczona na ołtarzu za ikonostasem, przedstawiająca Chrystusa modlącego się w Ogrójcu. Najcenniejszym zabytkiem w cerkwi jest ikona barokowa "Ukrzyżowanie i Złożenie do grobu". Po wysiedleniu ludności łemkowskiej w latach1945-47, cerkiew została przemianowana na kościół rzymskokatolicki.

CERKIEW pw. ŚW. DYMITRA w Leluchowie - została zbudowana w 1861 roku w stylu zachodniołemkowskim.
Wzniesiona została w pobliżu miejsca nieistniejącej już cerkwi z 1780 roku, którą prawdopodobnie przeniesiono na Słowację. Jest to budynek drewniany, trójdzielny, jednonawowy, szalowany gontem. Dachy kryte blachą, nad nawą namiotowy, nad prezbiterium kalenicowy, wielopołaciowy w dolnych partiach łamany uskokowe, nad babińcem dwuspadowy. Wieżę z nadwieszaną izbicą wieńczy hełm namiotowy z sześcioboczną pozorną latarnią.

Opis świątyni ks. Stanisława Górala, proboszcza parafii Leluchów i Dubnego (plik dźwiękowy) - posłuchaj >>

Wnętrze cerkwi zdobi polichromia z początku naszego stulecia, oraz ikonostas rokokowo-klasycystyczny z XIX wieku, zdobiony ikonami z 1895 roku namalowanymi przez Antoniego i Michała Bogdańskich. Zachowały się też dwie ikony będące prawdopodobnie pozostałością dawnej cerkwi: Yeraikon (Chusta św. Weroniki) z końca XVIII wieku, oraz ikona św. Mikołaja. Z wyposażenia przetrwały też krzyże procesyjne i feretrony. Obok cerkwi widoczna jest wolnostojąca dzwonnica konstrukcji słupowej, dołem szalowana, nakryta daszkiem podbity gontem. Świątynia otoczona jest ogrodzeniem z kamienia polnego i licznymi starodrzewami. Dwie najstarsze 100-letnie lipy są pomnikami przyrody. Parafia greckokatolicka została uposażona w 1736 roku przez biskupa F.K. Szaniawskiego. Obecnie jest kościołem rzymskokatolickim pw. Macierzyństwa Najświętszej Marii Panny.

 CERKIEW pw. ŚW. KOSMY i DAMIANA w Wojkowej - została wybudowana w 1792 roku w stylu zachodnio-łemkowskim. Jest to budynek drewniany, szalowany, konstrukcji zrębowej. Tylko wieża podbita gontem i kryta blachą, jest konstrukcji słupowej. Całość pokrywa dach namiotowy zdobiony trzema baniastymi wieżyczkami ze ślepymi latarniami. Cerkiew jest trójdzielna, jednonawowa, z nawą kwadratową i węższym prezbiterium. Wnętrze zdobi polichromia figuralna i ornamentalna.

Szczególnie cennym zabytkiem jest rokokowy ikonostas z XVIII wieku, który zachował się w całości w swej pierwotnej postaci.
Składa się on z 4 obrazów w dolnej części, 13 prazdników przedstawiających sceny z życia Chrystusa (w drugiej kondygnacji). Trzecią stanowi 6 ikon obrazujących postacie apostołów, nad którymi w środkowej części góruje ikona "Deesis". Całość uzupełniają owalne obrazy i bogato zdobiony krzyż. Nowy, wolno stojący ołtarz przysłania carskie wrota ikonostasu. Godnymi uwagi są również tabernakula z końca XVIII wieku w kształcie świątyniek z przełomu XIX i XX wieku, a także obraz ludowy Matki Boskiej Bolesnej z dawnej chorągwi, oraz berło procesyjne z malowidłami.
Parafię greckokatolicką uposażył w 1595 roku kardynał Jerzy Radziwiłł, ponieważ wieś Wojkowa, podobnie jak inne tego regionu, zamieszkiwali Łemkowie. Po wysiedleniu ludności łemkowskiej w latach 1945-47 na ziemie zachodnie, cerkiew stała się kościołem rzymskokatolickim.

Zwiedzanie: w godzinach od 14.00 do 16.00 wcześniej prosimy o kontakt telefoniczny pod nr tel. 18 471 16 20

CERKIEW pw. ŚW. DYMITRA w Szczawniku - została zbudowana w 1841 roku, w typie budownictwa zachodniołemkowskiego. Posiada ona drewnianą konstrukcję zrębową, i wieżę o konstrukcji słupowej. Budynek jest trójdzielny i jednonawowy. Nad nawą i prezbiterium występują pozorne sklepienia zwierciadlane. Dachy są łamane, podbite gontem i kryte blachą. Zdobią je trzy baniaste wieżyczki ze ślepymi latarniami. Wnętrze cerkwi ma wystrój charakterystyczny dla budownictwa sakralnego greckokatolickiego byłego "klucza muszyńskiego". Większość znajdujących się tam zabytków pochodzi z XIX wieku. Jednak część z nich szczególnie cennych, ma wcześniejszy rodowód. Pochodzą prawdopodobnie ze świątyni, która pierwotnie stała na miejscu obecnej cerkwi.
Są to: późnobarokowy ołtarz boczny z 1729 roku z ikoną "Przemienienia Pańskiego", oraz z obrazem "Chrystus w grobie". W ołtarzu zachwyca bogata ornamentyka roślinno-geometryczna zdobień. Podobny rodowód ma dzwon z 1707 roku.

Na uwagę zasługują ponadto dwa obrazy ludowe pochodzące z późniejszego okresu: wotywny z 1854 roku "Ukrzyżowanie", oraz ikona "św. Barbara" z 1867 roku.
Prezbiterium od nawy dzieli późnobarokowy ikonostas z przełomu XVIII i XIX wieku, podzielony warstwowo według tematyki. U samej góry umieszczone są obrazy Patriarchów Starego Testamentu, niżej Matki Boskiej w różnych okresach jej życia, a jeszcze niżej Apostołów. Na wysokości ołtarza można zobaczyć obraz św. Mikołaja, Matki Boskiej Gwiazdy Zarannej, Pana Jezusa, oraz św. Demetriusza patrona cerkwi, a najniżej sceny ze Starego Testamentu. Po wysiedleniu ludności łemkowskiej w latach 1945-47, cerkiew greckokatolicka stała się kościołem rzymskokatolickim.

CERKIEW pw. ŚW. ŁUKASZA w Jastrzębiku - zbudowana została w 1856 roku w stylu budownictwa zachodnio-łemkowskiego, z wykorzystaniem fragmentów dawnej świątyni. Pierwszą parafię greckokatolicką uposażył tutaj biskup Piotr Gembicki w 1651 roku.
Jest to obiekt drewniany o konstrukcji zrębowej, trójdzielny, jednonawowy. Blaszany dach zdobią baniaste hełmy ze ślepymi latarniami. Dach nad nawą ma kształt namiotowy, nad prezbiterium kalenicowy, wielopołaciowy, w dolnych partiach dwuspadowy.

Charakterystyczną cechą cerkwi jest przedłużony babiniec i przesunięta wieża. Wewnątrz warto zwrócić uwagę na polichromię ornamentalną z 1801 roku, oraz ikonostas barokowo - klasycystyczny z XIX wieku. Bogactwo cerkwi stanowi kilka XVIII wiecznych ikon, oraz siedem ikon Deesis z apostołami z połowy XVII wieku umieszczonych na chórze, w których widoczne są wpływy bizantyjskie.
Jedyną dokładnie datowaną jest ikona "Chrystus Dobry Pasterz", wykonana w 1775 roku w stylu barokowo-ludowym.
Cerkiew usytuowana jest niezwykle malowniczo na wzgórzu. Uroku dodaje jej wolno stojąca dzwonnica - brama zbudowana na początku XX wieku, połączona z drewnianym ogrodzeniem otaczającym cerkiew. Obecnie cerkiew służy jako kościół rzymskokatolicki.

CERKIEW pw. ŚW. KOSMY I DAMIANA w Miliku
- zbudowana została w 1813 roku w typie zachodniołemkowskim, na miejscu poprzedniej, którą zniszczyła powódź. Jest to budynek drewniany, oszalowany, konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowej
z nadwieszaną izbicą.
Słupy nośne ujmują babiniec. Budowla jest trójdzielna, jednonawowa. Nawę główną otaczają dwie czworoboczne kaplice. Przy prezbiterium od strony północnej została dobudowana zakrystia. Dach jest podbity gontem, kryty blachą, łamany, nad nawą dwuspadowy, nad prezbiterium namiotowy. Zdobią go trzy baniaste wieżyczki ze ślepymi latarniami. Wewnątrz widzimy sklepienia zwierciadlane i strop z fasetą.
Podobnie jak w innych miejscowościach tego regionu ludność łemkowska została wysiedlona w latach 1945-47. W1951 roku, po osiedleniu się na ich miejscu chłopów polskich, cerkiew przemianowano na kościół rzymskokatolicki.

Najciekawszymi zabytkami w cerkwi są ikony "Opłakiwanie Chrystusa" z 1700 roku, "Pietta" z XVII wieku, niekompletny ikonostas rokokowo-klasycystyczny z 1806 roku, feretrony z ludowymi ikonami Chrystusa na krzyżu z XVIII wieku, a także obrazy Trójcy i Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIX wieku. Wnętrze cerkwi zdobi polichromia ornamentalna z 1930 roku. Powyżej świątyni stoi współcześnie zbudowana dzwonnica.

CERKIEW pw. ZAŚNIĘCIA BOGURODZICY w Andrzejówce - została zbudowana w 1864 roku. Jednak pierwsza parafia powstała w Andrzejówce w roku 1352, była rzymskokatolicka. Na przełomie XV/XVI wieku parafia została przejęta przez Kościół Wschodni i powtórnie uposażona w 1575 roku, już jako parafia greckokatolicka przez biskupa Franciszka Kraśnika.
Cerkiew, która przetrwała do dzisiaj jest budynkiem drewnianym i oszalowanym, konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowej z izbicą.

Cerkiew posiada prostokątne prezbiterium, a od strony zachodniej babiniec ujęty słupami nośnymi, otoczony zachatą. Dach jest namiotowy, z cebulastymi kopułami, kryty blachą. Wieżę wieńczy hełm z latarnią i baniastą kopułą, krytą gontem. W centrum wieży znajduje się dzwon z 1691 roku. Wewnątrz cerkiew posiada późnobarokowy ołtarz z XVIII wieku. Widoczne są tutaj nikłe ślady malowanego fryzu arkadowego. Godnym obejrzenia jest również niekompletny już dziś ikonostas z XVIII wieku. Na uwagę zasługują poddane niedawnej konserwacji ikony "Matki Boskiej" i "św. Mikołaja", umieszczone w dolnej kondygnacji ikonostasu, a także feretrony. W świątyni tej znajdują się również stare kilkusetletnie obręcze metalowe i dwa młotki, którymi dzwoniono na trwogę podczas napadu Tatarów, w czasie pożarów i przy nabożeństwach kościelnych.
Obecnie cerkiew służy jako kościół rzymskokatolicki p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Pełni funkcję pomocniczą parafii w Miliku. W otoczeniu świątyni rosną 100-letnie lipy, będące pomnikami przyrody.

CERKIEW pw. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA w Żegiestowie - zbudowano w latach 1917-1925 na planie krzyża greckiego, w tradycji budownictwa cerkiewnego.
Budowla jest murowana z kamienia i cegły, jednonawowa z dwiema przybudówkami zakrystyjnymi. Dach jest wielospadowy, kryty blachą, zwieńczony trzema ośmiobocznymi wieżami nadstawnymi z baniastymi kopułami. Nad prezbiterium i babińcem widoczne są symetryczne kopułki. Wnętrze posiada sklepienie kolebkowe, w części centralnej ośmiopolowe. Wystrój wnętrza, częściowo neoromański pochodzi z okresu 1959-1960. Jego autorem jest J. Kania. Z dawnego wyposażenia cerkiewnego pozostały feretrony z ludowymi ikonami "Zwiastowania" i "Ukrzyżowania Chrystusa Pantokratora" z 1784 roku, kielich barokowy XVIII wieku, rzeźbiony lichtarz paschalny z przełomu XVIII i XIX wieku, oraz obraz przedstawiający "Chrystusa w grobie", namalowany na blasze.

Dzwonnica jest wolnostojąca z trzema dzwonami odlanymi w latach 1956-1972. Cerkiew została przemianowana na kościół rzymskokatolicki pw. św. Anny i św. Michała w latach 1946-1947. Na terenie przycerkiewnym bije źródło św. Anny. Według podania wytrysło ono w dniu poświęcenia cerkwi. Dlatego też w okresie międzywojennym stało się miejscem pielgrzymek okolicznych mieszkańców cierpiących zwłaszcza na choroby oczu.

CERKIEW pw. ŚW. DYMITRA w Złockiem - powstała w latach 1867-72 w stylu zachodniołemkowskim. Do 1950 roku funkcjonowała jako parafia greckokatolicka. Na kościół rzymskokatolicki pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny przemianowano ją w roku 1951. Cerkiew wzniesiona została na planie krzyża z drzewa modrzewiowego. Jest to trójdzielny budynek o konstrukcji zrębowej, oszalowany i kryty blachą. Od frontu znajduje się wieża konstrukcji słupowo-ramowej
o ścianach prostych, oraz prezbiterium. Wieńczą je ośmioboczne hełmy ze ślepymi latarniami i cebulastymi zwieńczeniami. Nad nawą widzimy kopułę na tamburze z wieżyczką i podwójnymi ślepymi latarniami.
Wnętrze cerkwi zdobi klasycystyczno-rokokowy ikonostas z II połowy XIX wieku, autorstwa Bogdańskich, oraz polichromia figuralno-ornamentalna z 1873 roku. Na uwagę zasługują również trzy ołtarze boczne w stylu rokokowym z XIX wieku, oraz barokowy krucyfiks.

Wśród licznie zgromadzonych w cerkwi obrazów wyróżnia się starszy od samej cerkwi barokowo-ludowy obraz "Chrystus u słupa", pochodzący jeszcze z XVIII wieku, ikona "Ukrzyżowanie" z 1875 roku namalowana przez P. Gubalskiego, oraz "Śś. Cyryl i Metody" z 1870 roku. Z czasów bardziej współczesnych pochodzą: ołtarz główny z 1962 i chrzcielnica z 1963 roku, a także dzwonnica drewniana, wolnostojąca z 1957 roku. Obok cerkwi położony jest cmentarz greckokatolicki otoczony murem z XIX wieku.